Επίσης, μέσα στα 70s κι ενώ οι κιθάρες του rock είχαν ήδη βαρύνει επικίνδυνα, οι άνθρωποι της Marvel, βλέποντας την επιτυχία των Conan της Lancer και θέλοντας να επεκταθούν σε άλλα θέματα εκτός από τους σουπερήρωες, είχαν την ιδιοφυή, όπως αποδείχτηκε, ιδέα να αγοράσουν τα δικαιώματα του Conan. Χωρίς να θέλουμε να πλατειάσουμε πολύ, η κυκλοφορία των κόμιξ αυτών συνέπεσε με την εποχή που τα κόμιξ είχαν την τάση για πιο ρεαλιστικές απεικονίσεις και ελαφρώς σκοτεινότερες και βιαιότερες θεματολογίες (δύο ονόματα: Dennis O'Neil και Neal Adams - ο Frank Miller δεν θα υπήρχε χωρίς αυτούς). Η απήχηση τόσο του έγχρωμου κόμιξ Conan the Barbarian, όσο κυρίως του ασπρόμαυρου και σε μέγεθος περιοδικού Savage Tales (που μετά από μερικά τεύχη έγινε Savage Sword of Conan) ήταν τεράστια στους Αμερικάνους έφηβους και νέους της εποχής που αναζητούσαν κάτι διαφορετικό. Είναι περιττό να πούμε πως μερικά από τα παιδιά αυτά που μεγάλωσαν σε αυτήν την ατμόσφαιρα εξελίχτηκαν σε γνωστούς metal μουσικούς των 80s αρκετοί από τους οποίους, όπως έχει πει και ο ίδιος ο Ross the Boss των Manowar, επηρεάστηκαν από τις ιστορίες του Conan.

Δεν είναι άλλωστε δύσκολο να γίνει ο συσχετισμός της κλασικής πλέον εικόνας του αγέρωχου πολεμιστή με τα μακριά μαλλιά, με τις αντίστοιχες φιγούρες που κυριαρχούν στο επικό metal.

Από την αρχή της εμφάνισης του, βέβαια, ο βαρύτερος και σκληρότερος ήχος συνδυάστηκε με εικόνες και έννοιες δανεισμένες από τη μαγεία, τη φαντασία και τη μυθολογία. Πολλοί rock/metal μουσικοί, ήδη από τις αρχές των 70s, μπορούν να θεωρηθούν ως το σύγχρονο αντίστοιχο των αρχαίων βάρδων που χρησιμοποιούσαν τον έμμετρο λόγο και τη μουσική για να διηγηθούν ιστορίες χαμένες στον χρόνο. Πρωτοπόροι σε αυτό υπήρξαν μερικά από τα πιο επιδραστικά ονόματα των '70s όπως οι Molly Hatchet (οι οποίοι μεταξύ άλλων χρησιμοποίησαν κλασικούς πίνακες του Frazetta σε εξώφυλλα), οι Cirith Ungol (το όνομα των οποίων προέρχεται από τον Tolkien, και επίσης δεν έκρυψαν τη λατρεία τους για τον Moorcock), και ο Ronnie James Dio. Ο Dio ειδικά μπορεί να θεωρηθεί από τους πρωτοπόρους σε αυτή τη σύζευξη του Rock ήχου με το φανταστικό, τόσο με μια από τις πρώτες μπάντες του (τους Electric Elves), όσο ειδικά με την παρουσία του στη μπάντα του μεγάλου Richie Blackmore, τους Rainbow.

AN AGE UNDREAMED OF... (BEGINNINGS)

Click to Enlarge

Αυτοί όμως που θα μπορούσαμε να τους δώσουμε το πρώτο credit για άμεση έμπνευση από τους κόσμους του Howard είναι οι Manilla Road. Οι Manilla Road είναι βέβαια συνώνυμοι με το epic και στο σύνολο σχεδόν της καριέρας τους ασχολήθηκαν με ιστορίες και χαρακτήρες από τη μυθολογία, την ιστορία και το φανταστικό. Από την αρχή κιόλας αφιέρωσαν ένα κομμάτι σε μια από τις πιο κλασικές ιστορίες του Howard, το Queen of the Black Coast (από το δίσκο Metal του 1982). Η πρώτη φορά αυτή δεν ήταν βέβαια και η τελευταία, καθώς δύο από τα πιο δυνατά κομμάτια του Open The Gates (1985) είναι τα Road of Kings και The Hour of the Dragon (τα οποία έχουν βέβαια δανειστεί μόνο τον τίτλο από Howard). Επίσης, στο εξώφυλλο του Spiral Castle (2002), εμφανίζεται μια μορφή που είναι σαφής αναφορά στον Κιμμέριο (κυρίως με τη μορφή που είχε στη ταινία του Millius) ενώ ένας από τους πιο επικούς δίσκους της πορείας τους, το Gates of Fire (2005), χωρίζεται σε τρεις "τριλογίες", η μία από τις οποίες βασίζεται στο The Frost Giant's Daughter (οι άλλες έχουν να κάνουν με την πτώση της Τροίας, και, όπως αποκαλύπτει ο τίτλος του δίσκου, τη μάχη των Θερμοπυλών).

Click to Enlarge

Και αλφαβητικά να το πάρουμε στη λίστα, μετά τους Manilla Road έρχονται οι Manowar, οι οποίοι, από την αρχή κιόλας της πορείας τους ως underground μπάντα της Νέας Υόρκης, έδειξαν την αγάπη τους για δύο πράγματα: τη Σκανδιναβική μυθολογία και την Ηρωϊκή Φαντασια. Δεν είναι επίσης καθόλου τυχαίο πως στο εξώφυλλο του Into Glory Ride (1983) τα μέλη της μπάντας εμφανίζονται ως "τέσσερις Conan", καθώς η κυκλοφορία του δίσκου ήρθε χρονικά λίγο μετά από την επιτυχία της ταινίας του Millius. Δεν είναι μόνο το κομμάτι Secret of Steel που αναφέρεται άμεσα στην ταινία, αλλά το ότι από αυτό το σημείο και μετά η όλη εικονογραφία, αλλά και η θεματολογία, της μπάντας άρχισε να παραπέμπει στον Conan (με ποιον μοιάζει αυτός που κρατάει τη σημαία ως Hail to England?) Σήμερα βέβαια οι φωτογραφίες της μπάντας με προβιές, όπως και το αντίστοιχο βίντεο που κυκλοφόρησε εκείνη την εποχή, δεν μπορούν να θεωρηθούν τίποτε άλλο εκτός από αστείες (αλλά και cult). Μην ξεχνάμε όμως πως αυτό έγινε από Αμερικάνους στην Αμερική, δηλαδή σε μια χώρα όπου "επιτρέπονται" πολύ περισσότερα από ότι εδώ πέρα, μια χώρα όπου σε διάφορα events οι fan του φανταστικού εμφανίζονται ντυμένοι σαν ήρωες από ταινίες και κόμιξ.

Ίσως κάποιες από της επιλογές της μπάντας ήταν λίγο άστοχες (γι αυτό και θεωρείται από μερικούς αμφιλεγόμενη), αυτό που έχει όμως πραγματική σημασία είναι η μουσική. Για κάθε στραβοπάτημα υπάρχει η δύναμη της μουσικής, όπως και κάποιοι στίχοι, π.χ. εκείνοι του Heart of Steel, για τους οποίους δεν θα ήταν άτοπο να πούμε πως παραπέμπουν σε μια "Howardian" οπτική της ζωής. Επίσης, με τους Manowar συνδέθηκε και ένας από τους επίγονους του Frazetta στο χώρο της επικής εικονογράφησης, ο Ken Kelly, και τα εξώφυλλά τους από ένα σημείο και μετά άρχισαν να θυμίζουν έντονα το Savage Sword of Conan. Η μυώδης φιγούρα, ειδικά, που επαναλαμβάνεται ως μοτίβο σε αυτά (ο δικός τους "Eddie"), θυμίζει έντονα τον Conan όπως τον αποδίδει ο Kelly.

Click to Enlarge

Πρώτη σε πολλά πράγματα αποδείχτηκε επίσης και μια από τις πιο θρυλικές μπάντες του Αμερικάνικου heavy, power, epic και δεν συμμαζεύεται, οι Jag Panzer (οι οποίοι μόλις πέρσι μετά από πορεία 30 χρόνων αποφάσισαν να κλείσουν τον κύκλο τους, και το κύκνειο άσμα τους αποτέλεσε έναν από τους πιο δυνατούς δίσκους του 2011). Από τις πρώτες τους κυκλοφορίες η μουσική τους ξεχείλιζε από δύναμη και επικό συναίσθημα, και σίγουρα δεν είναι τυχαίο πως το Tyrants EP (1983) συμπίπτει χρονικά με το Conan. Αν όμως οι Manowar έδειξαν να επηρεάζονται κυρίως από την ταινία, οι Jag Panzer πήραν το θέμα τους απ'ευθείας από τον ίδιο τον Howard και μια από τις πιο ατμοσφαιρικές ιστορίες του, το Iron Shadows in the Moon. Οι στίχοι βέβαια δεν αποφεύγουν την αναφορά στον Millus ("Slay the enemies, see them driven before me"), αλλά το κομμάτι ακολουθεί την ιστορία σε τέτοιο βαθμό που να δημιουργεί στο μυαλό τις εικόνες του John Buscema από την διασκευή σε κόμιξ του Roy Thomas για τη Marvel.

Η μυθολογία, η λογοτεχνία και η ιστορία (όπως δείχνει και το όνομά τους) αποτέλεσαν βέβαια αγαπημένα τους θέματα, αλλά οι Jag Panzer είναι ένα θέμα για το δικό τους αφιέρωμα.

Click to Enlarge

Μιλώντας για αναφορές κυρίως στην ταινία, δεν πρέπει να παραλείψουμε και τους Καναδούς Witchkiller με το Riders of Doom (από το Day of the Saxons, 1984 - αξιόλογοι, δυστυχώς όμως δεν έκαναν πάρα πολλά), όπως και τους Αμερικανούς Coven οι οποίοι στον δίσκο Worship New Gods του 1987 αναφέρθηκαν στο κεντρικό θέμα της ταινίας με το Sabbath-ικό Riddle of Steel. Ακριβώς τον ίδιο τίτλο δανείστηκαν και οι Venom σε ένα κομμάτι στο δίσκο τους The Waste Lands (1992), ενώ οι Viking Metallers Einherjer έκαναν άλλου είδους αναφορά, καθαρά μουσική σε μερικά από τα θέματα του Πολυδούρη, και συγκεκριμένα σε εκείνο που ακούγεται στο The Mountain of Power (είναι το κλείσιμο του κομματιού Når Hammeren Heves από το δίσκο Far Far North του 1997). Μουσική αναφορά έκαναν επίσης και οι μελωδικοί death metallers Beyond The Embrace με το instrumental που τιτλοφόρησαν (έκπληξη)... The Riddle of Steel (από το Against the Elements του 2002).

THE RIDDLE OF STEEL

Θα μπορούσαμε εδώ να προσθέσουμε, βέβαια, πως η επίδραση του Conan στο Heavy Metal, με καταλύτη κυρίως την παρουσία της ταινίας του 1982, πηγαίνει ίσως λίγο βαθύτερα εκτός από πηγή έμπνευσης για συγκεκριμένα μουσικά έργα.

Το Αίνιγμα του Ατσαλιού είναι βασικός θεματικός άξονάς του Conan the Barbarian και αυτό που συνδέει την ταινία με τον Υπεράνθρωπο του Νίτσε (ο οποίος, για τους πολύ λίγους ελπίζουμε που δεν ξέρουν, δεν είχε καμμία σχέση με τον "υπεράνθρωπο" των Ναζί). Το ατσάλι ενός σπαθιού κυριαρχεί στην ταινία όχι μόνο σαν εικόνα αλλά και μεταφορικά, συμβολικά - ο Conan του Millius γίνεται σκλάβος, χαλκεύεται ακριβώς όπως το σπαθί, σχεδόν πεθαίνει, ώστε στη συνέχεια να αναγεννηθεί και να γίνει ο ίδιος όπως το ατσάλι - ένας Νιτσεϊκός "υπεράνθρωπος" που κατακτά τους εχθρούς του και καθορίζει τη μοίρα του. Αυτό έρχεται σε αντίφαση με τον Conan του Howard ο οποίος εμφανίζεται σχεδόν ως δύναμη και ως στοιχείο της φύσης, καθορίζει εξαρχής τη μοίρα του χωρίς να υποδουλωθεί ποτέ από κανέναν και χωρίς να χρειαστεί να περάσει από την πορεία της "χάλκευσης".

Έχουν χυθεί τόνοι από "μελάνι" στο θέμα και θα ήταν άστοχο να επαναλάβουμε όλα τα επιχειρήματα εδώ, και οι αντιδράσεις από τους "πιουρίστες" είναι δικαιολογημένες καθώς ο Millius θα μπορούσε κάλλιστα να πει ακριβώς την ίδια ιστορία δημιουργώντας τους δικούς του χαρακτήρες. Όμως, η ταινία χρωστά την ίδια της την ύπαρξη στην επιτυχία των κόμξ του '70, ενώ και οι δημιουργίες του Howard κέρδισαν με τη σειρά τους αναγνωρισιμότητα από την επιτυχία της, καθώς οι χολιγουντιανές ταινίες είναι εκείνες που κάνουν κάτι γνωστό σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό. Αυτό είναι βέβαια και δίκοπο μαχαίρι (ή, μάλλον, σπαθί), καθώς όσο και αν η ταινία είναι πολύ καλή γι αυτό που θέλει να είναι, μεγάλο μέρος του ευρύτερου κοινού που την είδε αλλά δεν εντρύφησε στη συνέχεια στις αυθεντικές ιστορίες, απέκτησε λανθασμένη ιδέα για το ποιος και τι είναι ο Conan του Robert E. Howard.

Το θέμα μας είναι όμως το Ατσάλι και πως με βάση την φιλοσοφία της ταινίας ένας άνθρωπος μετατρέπεται σε αυτό, και είναι προφανές πως αυτή η φιλοσοφία όχι μόνο είναι απόλυτα συμβατή με το Heavy Metal, αλλά επέδρασε βαθιά στο πως χρησιμοποίησαν την έννοια του ατσαλιού, συνδυασμένη με εικόνες που παραπέμπουν στο S&S, πολλές μπάντες, ακόμη και αν δεν έκαναν άμεσες θεματικές αναφορές στο κόσμο της Υβοριανής Εποχής. Τουλάχιστον όσες από τις μπάντες αυτές δεν προσέγγισαν το θέμα Αίνιγμα του Ατσαλιού επιφανειακά.


Πέρα όμως και από τα νοήματά της για το αίνιγμα του ατσαλιού, που υπήρχαν για όσους ήθελαν να τα δουν, η ίδια η παρουσία και η αισθητική της ήταν καταλυτική για την έκρηξη του S&S στα 80s. Πολύ απλά, όσες μπαντες η πορεία των οποίων συνέπεσε με την επιτυχία της ταινίας, και η κατεύθυνση τους κινήθηκε σε αμιγώς epic και fantasy μονοπάτια, συνδυάζοντάς τα με εικόνες από σπαθιά στο λογότυπο, ή ακόμη και χρήση της λέξης "steel" και παράγωγά της στο όνομα, χρωστάνε κάτι στον Conan, ή στις μπάντες που επηρεάστηκαν άμεσα από τον Conan.

Εκτός από λογοτεχνία, ταινίες (πολλές από τις οποίες ήταν δυστυχώς για πέταμα), περιοδικά (Heavy Metal Magazine, Epic Illustrated) και φυσικά metal μπάντες, θυμηθείτε ακόμη και τα computer games, από RPG μέχρι beat'em'up όπως τα Barbarian της Palace Software. Τη δεκαετία του '80 τέθηκαν οι βάσεις για την ανάπτυξη της gaming κουλτούρας όπως την γνωρίζουμε, και όσο κι αν έχουν εξελιχτεί τα πράγματα με την επανάσταση του PlayStation του 1996, κάποια πράγματα δεν άλλαξαν, και τα παιχνίδια παρέμειναν άρρηκτα συνδεδεμένα με την αισθητική δύο πραγμάτων, του sci-fi και του S&S.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως το πιο Heavy Metal παιχνίδι όλων των εποχών, το Brutal Legend, η αισθητική του οποίου ανήκει σαφώς στο χώρο της ηρωικής φαντασίας, δεν παρέλειψε να κάνει άμεσες αναφορές στον Conan σε κάποια promo.

THE TEMPLE OF POWER

Θα ήταν ίσως άσκοπo να παραθέσουμε όλα τα ονόματα, τα λογότυπα και τα εξώφυλλα τα οποία με βάση την οπτική αυτή μπορούν να θεωρηθούν ως "έμμεσες" επιρροές από το Conan. Στην ουσία θα ήταν ένα αφιέρωμα για τη σχέση του ίδιου του S&S με το metal, και όπως γνωρίζουμε το θέμα θα ήταν αληθινά τεράστιο (αν και, λαμβάνοντας υπ'οψιν την επιρροή του Conan σε αυτό, κινδυνεύουμε επικίνδυνα να ακολουθήσουμε μια τέτοια κατεύθυνση).

Ωστόσο, προτού ασχοληθούμε λεπτομερώς με όλες τις υπόλοιπες μπάντες που αφιέρωσαν κομμάτια (ή και ολόκληρους δίσκους) στις δημιουργίες του Howard, και ενώ είμαστε ακόμη στο χώρο του epic και του power, αξίζει τον κόπο σαν παρένθεση να αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιες από τις πιο έμμεσες αυτές επιρροές.

Virgin Steele (η θεματολογία τους είναι βέβαια εμπευσμένη κυρίως από αρχαίους ελληνικούς μύθους, ο ήχος όμως έχει στοιχεία Manowar, και ένα από τα πιο κλασικά κομμάτια τους, το Noble Savage, θα μπορούσε να αναφέρεται στον Κιμμέριο), Attack (οι Γερμανοί είχαν σπαθιά ως τα δύο "T" του λογότυπού τους), Brocas Helm (από τους πιο κλασικούς του epic), Warlord (επίσης θρυλική epic μπάντα), Heavy Load (κορυφαίοι), Majesty (κάποιοι τους αποκαλούν "Γερμανούς Manowar" και ο δίσκος Sword & Sorcery έχει εξώφυλλο Ken Kelly), Sacred Steel, Killer (από Βέλγιο), Odin (Αμερικάνοι με πολύ επικό ήχο), η λίστα είναι ατελείωτη.

Click to Enlarge

Μιλώντας όμως για "Power" και τη σχέση του με τον Conan, ένα από τα πρώτα ονόματα που πρέπει να μας έρθει στο μυαλό είναι οι Cauldron Born (αναφέραμε τον Howie Bentley ήδη στο πρώτο μέρος), καθώς αρκετά κομμάτια τους βασίζονται σε κλασικές ιστορίες του Howard, και ειδικά ο δίσκος ...And Rome Shall Fall. Είναι χαρακτηριστικά τα κομμάτια By This Axe I Rule (ιστορία του Kull), ...And Rome Shall Fall και Finder of the Black Stone (από ιστορία του Bran Mak Morn), People of the Dark Circle (το οποίο είναι βέβαια κατ'όνομα μόνο εμπευσμένο από την ιστορία του Conan, αλλά θεματικά έχει να κάνει με Lovecraft).



Από τον Bran Mak Morn επνεύστηκαν και οι Ιταλοί speed/power Rosae Crucis, οι οποίοι αφιέρωσαν έναν ολόκληρο concept δίσκο, Worms of the Earth (2003), στην ομώνυμη κλασική ιστορία του Howard. Από την άλλη, το ομώνυμο EP των συμπατριωτών τους, Jotenheim, περιείχε δύο tributes - το Hyborian Dreams (διασκευή του Theology/Civilization από τη μουσική του Πολυδούρη για τη ταινία) και μια διασκευή του Queen of the Black Coast των Manilla Road.

Οι επίσης Ιταλοί Assedium με το αρκετά δυνατό Cimmerian Steel από το Rise of the Warlords (2006), αναφέρονται στην ιστορία Hour of the Dragon. Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό τους που δείχνει πως έχουν πάθος γι αυτό που κάνουν είναι πως τα liner notes στο βιβλιαράκι του CD περιέχουν κάποια κείμενα σχετικά με τις σκέψεις τους πίσω από κάθε ένα από τα κομμάτια που περιέχονται στο δίσκο, και φυσικά δεν παραλείπουν να αναφέρουν την αγάπη τους για τον Howard. 

Click to Enlarge

Για να επιστρέψουμε για λίγο στις αναφορές από την ταινία, ένα από τα πιο όμορφα κομμάτια είναι σχετικά πρόσφατο (2008), ο ήχος του όμως σε ταξιδεύει σε άλλη εποχή: The Conan Saga από τους Αυστραλούς Knightmare (από το EP, Unholy).


Στην ταινία επίσης αναφέρονται και οι Battlerage από τη Χιλή  με το Cult of Doom (από το Steel Supremacy, 2004), όπως και οι Ελληνοκύπριοι Solitary Sabred, οι οποίοι χρησιμοποιούν τον κλασικό πρόλογο από τα Χρονικά των Νεμέδιων στην εισαγωγή του Avengers of Set (η οποία έχει φυσικά τίτλο Anvil of Crom).


Επίσης, δύο μπάντες με μεγάλη αγάπη στον Howard, οι οποίες έχτισαν σχεδόν το μισό (και βάλε) υλικό τους πάνω στις ιστορίες του, είναι και οι Ironsword (Ισπανία) και οι Hyborian Steel (ΗΠΑ). Οι δεύτεροι βέβαια πήραν και το ίδιο το όνομά τους από την εποχή του Conan. Οι Ironsword αναφέρθηκαν τόσο στις ιστορίες του Howard (Dragons of the Sea - σχετικά με την Βασίλισσα της Μαύρης Ακτής), όσο και στη ταινία (Cimmeria), όπως επίσης και αρκετά κομμάτια τους εξιστορούν επεισόδια από τις διάφορες ιστορίες της Υβοριανής εποχής (The Wench).

Κλείνουμε το δεύτερο μέρος με μια ενδιαφέρουσα περίπτωση - τους Ιταλούς Domine. Αξιόλογη μπάντα, οι Domine ασχολήθηκαν κυρίως με τα γραπτά του Moorcock και τον Elric, αλλά το Emperor of the Black Runes (2004) περιείχε το δεκάλεπτο Aquilonian Suite, το οποίο περιέχει αυτούσια μουσικά θέματα του Πολυδούρη, και φυσικά αναφέρεται στον Conan.

Εδώ βάζουμε μια ακόμη άνω τελεία - ίσως η έκταση φαίνεται υπερβολική, αλλά προτιμήσαμε να αποφύγουμε μια σκέτη καταγραφή από ονόματα και τίτλους. Τις επόμενες μέρες θα κλείσουμε με το τρίτο και τελευταίο μέρος (με τίτλο Riders of Doom - σίγουρα μπορεί να μαντέψει κάποιος τους ήχους με τους οποίους ασχολείται), αλλά όλοι ξέρουμε πως όσο και να ψάξεις ένα θέμα, μα τον Κρομ, ποτέ δεν μπορείς να το εξαντλήσεις!

Ο Robert E. Howard δεν θα μπορούσε ποτέ του να φανταστεί την εξέλιξη που θα είχε ο χαρακτήρας που δημιούργησε το 1932, και τον οποίο χρησιμοποίησε σε συνολικά 18 διηγήματα και μία νουβέλα. Ο πολεμιστής από την Κιμμερία δεν ήταν ο πρώτος του χαρακτήρας - ο επίσης βάρβαρος (αλλά πολύ διαφορετικός) Kull προϋπήρξε του Conan (και, μάλιστα, η πρώτη ιστορία με τον Conan που δημοσιεύτηκε ξεκίνησε να υπάρχει ως ιστορία του βασιλιά της Βαλούσια Kull), όπως και ο πουριτανός πολεμιστής, Solomon Kane. Ο Conan όμως ήταν ο πιο δημοφιλής, και με διαφορά. Όμως, παρά την επιτυχία και τη δημοτικότητα που απέκτησε ο Conan ήδη σε εκείνες τις πρώιμες εποχές του περιοδικού Weird Tales, τίποτα δεν έδειχνε ότι ο Howard έμελλε να γίνει ο πατέρας ενός ολόκληρου είδους στο χώρο του Φανταστικού (αυτού που ονομάστηκε Sword & Sorcery), όπως και τη λαίλαπα του marketing που θα μετέτρεπε σταδιακά τον Conan από χαρακτήρα της λογοτεχνίας σε "brand".

Εν μέρει υπεύθυνοι γι αυτό είναι οι συγγραφείς L. Sprague de Camp και Lin Karter (το πρώτο όνομα θα είναι γνωστό ακόμη και σε όσους έχουν απλά διαβάσει το κόμιξ όπου ο Conan γίνεται βασιλιάς της Aquilonia - πρόκειται για διασκευή νουβέλας των de Camp/ Karter) οι οποίοι τη δεκαετία του 1960 ταξινόμησαν και τοποθέτησαν "χρονολογικά" (κατά την δική τους κρίση) τις ιστορίες του R.E. Howard, συμπληρώνοντας τα "κενά" με καινούριες δικές τους, και στη συνέχεια τις επανέκδοσαν σε μια σειρά βιβλίων με τις εκδόσεις Lancer. Η κίνηση τους θεωρείται σήμερα αμφιλεγόμενη καθώς κάποιοι υποστηρίζουν πως έπρεπε να εκδόσουν ξεχωριστά εκείνες του Howard από τις δικές τους, και πως δεν έπρεπε να μετατρέψουν άλλες ιστορίες του Howard σε ιστορίες του Conan, καθώς το καθαρά δικό τους έργο θεωρείται μεν ψυχαγωγικό, δεν μπορεί όμως ούτε να σταθεί δίπλα στις δημιουργίες του Howard, και πολλές φορές αντιφάσκει με αυτές.

Βασικός υπεύθυνος επίσης είναι ο Frank Frazetta με τους εντυπωσιακούς πίνακες που δημιούργησε ως εξώφυλλα για κάποια από τα βιβλία αυτά (κάποιοι λένε πως το θρυλικό εξώφυλλο του Adventurer ήταν εκείνο που "πούλησε" το βιβλίο). Αν δει κάποιος τη μορφή που είχε ο Conan σε παλαιότερες απεικονίσεις, όπως στα αυθεντικά εξώφυλλα του Weird Tales ή τις εκδόσεις Gnome Press των 50s, δεν θα τον αναγνωρίσει. Ο Frazetta είναι υπεύθυνος για την χαίτη (κατά τα λεγόμενα ο de Camp διαφώνησε με αυτό), το άγριο βλέμμα (το οποίο βέβαια περιγράφει γλαφυρά ο Howard μέσα στις ιστορίες του) και την "βαρβαρική" φυσιογνωμία, στοιχεία τα οποία αργότερα μετέφερε στα comics o σπουδαίος εικονογράφος John Buscema. Την εποχή εκείνη (μιλάμε για τα μέσα των 60s) ως γνωστόν είχε εμφανιστεί το κίνημα των hippies, όπως και η αντικουλτούρα, και ένας από τους τρόπους που οι νέοι εξέφραζαν το αίσθημα αντίστασης και ελευθερίας ήταν το μακρί μαλλί. Η επιλογή του Frazetta να δώσει στον Conan μια εικόνα "συμβατή" με το πνεύμα της εποχής αποδείχτηκε όχι μόνο ιδιοφυής, αλλά και διαχρονική.

Η μεγάλη επιτυχία των Lancer στα 60s και στη συνέχεια των κόμιξ της Marvel στα 70s οδήγησε στη δημιουργία της ταινίας του 1982, όπως και σε μια ολόκληρη σειρά προϊόντων που έχουν σχέση με τον Κιμμέριο, συμπεριλαμβάνοντας άλλες δύο ταινίες (για το κάδο ανακύκλωσης), βιβλία γραμμένα από νεότερους συγγραφείς (τα περισσότερα από τα οποία θεωρούνται αναλώσιμα από τους "γνωρίζοντες") και τηλεοπτικές σειρές που είναι σκέτα σκουπίδια. Η τελευταία καλή κίνηση ήταν της Dark Horse, με κόμιξ εφάμιλλης ποιότητας με εκείνα της χρυσής εποχής των Roy Thomas και John Buscema, όπως και ένα αξιόλογο online RPG με τίτλο Age of Conan. Για τη περσινή ταινία θα βρίσουμε μετά.

Υπάρχει βέβαια μια μερίδα από σκληροπυρηνικούς "πιουρίστες" του Howard που θεωρούν ακόμη και τα καλά δείγματα της παραγωγής αυτής (όπως π.χ. το Savage Sword of Conan, που μεταφράστηκε στη χώρα μας από τη Κόμπρα Πρες) ως "ανάξια λόγου", ακόμη και εκείνοι πρέπει όμως να παραδεχτούν πως ο Conan της λογοτεχνίας χρειαζόταν την ώθηση που πήρε από εκείνον της ποπ κουλτούρας, και πως οι διάφοροι δημιουργοί που δούλεψαν στον Conan (όπως ο Buscema και ο Thomas στη Marvel και ο Truman της Dark Horse) κατανόησαν το σύμπαν του Howard. Πολύ απλά, χωρίς τον Φραζέτα, τα κόμιξ, και την πρώτη ταινία του Conan, ο Howard δεν θα είχε ούτε τους μισούς από τους αναγνώστες που έχει σήμερα. Η συνύπαρξη των "δύο" Conan, εκείνου της λογοτεχνίας με εκείνον της ποπ κουλτούρας θεωρείται από τους πιουρίστες αυτούς ως προβληματική, δεν είναι όμως λίγες οι φορές που ο δεύτερος παρέμεινε πιστός στο πνεύμα του πρώτου. Πολύ απλά, ο "λαϊκός" Conan οδήγησε σε αυτή την έκρηξη της δημοτικότητας του sword & sorcery και έφερε πολλούς νέους σε επαφή με τα γραπτά του Howard.

Με λίγη ενημέρωση ξεχωρίζεις τα διαμάντια από τα σκουπίδια, το πρόβλημα είναι όμως η εντελώς λανθασμένη εικόνα για τον Κιμμέριο που υπάρχει στο ευρύτερο κοινό, η οποία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό όχι τόσο στην ταινία του John Millius, όσο στο ανεκδιήγητο Conan the Destroyer (1984). Κάποιος μπορεί να ανιχνεύσει όλα τα λανθασμένα κλισέ για τον βάρβαρο σε αυτή τη ταινία που κυριολεκτικά καταστρέφει τον μύθο. Ένας γιγαντόσωμος λαδωμένος σφίχτης με γούνινο σώβρακο που γουρλώνει τα μάτια και μουγκρίζει ενώ κραδαίνει με ταχύτητα χελώνας τη σπάθα του; Αυτό δεν υπάρχει ούτε στις ιστορίες του Howard, ούτε στα καλύτερα από τα κόμιξ. Η γούνινη πάνα ήταν βέβαια ένα παλιότερο κλισέ για την απεικόνιση των "βάρβαρων" όπως δείχνουν και τα εξώφυλλα της Gnome Press, ο Millius όμως πολύ σοφά το απέφυγε, ντύνοντας τον χαρακτήρα της ταινίας του περίπου όπως φαίνονται οι "βάρβαροι" της Βόρειας Ευρώπης στην εποχή των Ρωμαίων. Δεν είναι τα σώβρακα μόνο το πρόβλημα βέβαια, παρά την συμμετοχή του Roy Thomas στο αρχικό (το τονίζουμε, το αρχικό) σενάριο, το Conan the Destroyer μοιάζει σαν ένα best of των πραγμάτων που ΔΕΝ είναι ο Conan.


Η πρώτη ταινία παραμένει ίσως η πιο σημαντική ιστορικά ταινία του Sword & Sorcery, και μια από τις πιο καλές. Όπως συνέβη με τα κόμιξ και το Batman του 1989, το Conan the Barbarian του 1982 ήταν η πρώτη φορά που ένα στούντιο, με την καθοδήγηση ενός κινηματογραφιστή με όραμα, πήρε ένα concept που μέχρι τότε θεωρούνταν από το ευρύτερο κοινό ως "τιποτένιο" (ή χαβαλετζίδικο), και δημιούργησε μια ταινία που έχει κάτι να πει. Οι ελευθερίες που πήρε η ταινία από τα έργα του Howard (ή ακόμη και από τις διασκευές σε κόμιξ) ήταν κάτι παραπάνω από μεγάλες, και ο Millius ήθελε στην ουσία να πει μια ιστορία ποτισμένη με την φιλοσοφία του Νίτσε, χρησιμοποιώντας ως όχημα τον Conan. Παρά τις σημαντικές αποκλίσεις, όμως, η ατμόσφαιρα της ταινίας μοιάζει να μεταφέρει κάτι από τον "πραγματικό" Conan, ενώ αναφορά σε γνωστές σκηνές που υπάρχουν στις ιστορίες (όπως την στάυρωση από το A Witch Shall Be Born) μπορεί να θεωρηθεί ως καλοδεχούμενη, παρά τα εντελώς διαφορετικά συμφραζόμενα στα οποία τοποθετήθηκαν. Ναι, ο Thulsa Doom έχει μόνο κατ'όνομα σχέση με τον χαρακτήρα του Howard (ο οποίος ήταν "κακός" σε ιστορίες του Kull, όχι του Conan), αλλά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως η ερμηνεία και παρουσία του James "Vader" Earl Jones ήταν επιβλητική.

Click to Enlarge

Ένα στοιχείο όμως της ταινίας που αληθινά την απογειώνει είναι η μουσική υπόκρουση από τον Βασίλη Πολυδούρη, και η επιλογή του πρέπει να πιστωθεί στον ίδιο το Millius. Πρόθεση του παραγωγού Dino De Laurentis ήταν ο πειραματισμός με ένα pop/rock soundtrack (όπως θα έκανε ο ίδιος αργότερα με το Dune), και δεν ξέρουμε αν αληθεύει αυτός ο "αστικός" μύθος για τους Manowar, πάντως ο Millius μαζί με τον παλιό συμφοιτητή του Βασίλη Πολυδούρη διαφώνησαν κάθετα και θεώρησαν πως η ταινία θα χρειαζόταν έναν "κλασικό" ήχο για να σταθεί. Η Ιστορία έδειξε πως ήταν απολύτως σωστοί, καθώς το έργο του Πολυδούρη είναι ένα μουσικό ποίημα που κυριολεκτικά κουβαλά την ταινία στης πλάτες του, και παράλληλα στέκει ως αυτόνομα άκουσμα, και αν ακούσετε προσεκτικά, θα δείτε ότι παραμένει μια από τις επιρροές του επικού Doom Metal (ακούστε το Darkness In Paradise των Candlemass).

Εδώ δεν πρέπει να παραλείψουμε και το Fire and Ice (1983), μια από τις πιο αξιόλογες ταινίες του είδους η οποία βασίστηκε σε έργα και concept του Frazetta. Άσχετα αν η ταινία δεν έχει άμεση σχέση με τους χαρακτήρες και τις ιστορίες του Howard, το ύφος, η ατμόσφαιρα, το "πνεύμα" της και η σκιαγράφηση του κεντρικού χαρακτήρα (μια μίξη του Batman με τον Conan, όπως εύστοχα ανέφερε κάποιος) την κάνουν να θεωρείται, ανεπίσημα, ως πνευματικό παιδί του σύμπαν που έπλασε ο σπουδαίος συγγραφέας.

Για το Conan the Destroyer δεν χρειάζεται να πούμε κάτι παραπάνω, ας δούμε όμως λίγο μια από τις μεγαλύτερες χαμένες ευκαιρίες όλων των εποχών, την ταινία που κυκλοφόρησε πέρσι. Θα πει κάποιος πως οι ταινίες δεν "μετράνε", δεν μπορούν να ακουμπήσουν τις αυθεντικές ιστορίες και τα κόμιξ. Όμως, όλοι ξέρουμε πως οι ταινίες, ως το πιο λαϊκό είδος ψυχαγωγίας, είναι εκείνες που καθορίζουν την αντίληψη του ευρύτερου κοινού για ένα θέμα. Ρώμη και μονομάχοι; Έχεις το Gladiator και το Rome του HBO. Lord of the Rings; O Peter Jackson τίμησε τα γραπτά του Tolkien αναλόγως (και όσοι ακόμη γκρινιάζουν για τις ανακρίβειες, ας δουν επιτέλους τη μεγαλύτερη εικόνα - τα βιβλία δεν χρειαζόταν τις ταινίες για να υπάρξουν, αλλά εκείνες είναι που επηρέασαν την άποψη της μάζας για αυτά). Κόμιξ; Από Batman και Spider-Man μέχρι X-Men, Iron-Man, Captain America, Thor, όλοι τιμήθηκαν αναλόγως με καλές ταινίες. Όσο κι αν γκρινιάζει ο Alan Moore, τα V For Vendetta και Watchmen σεβάστηκαν το έργο του (παρά τις αλλαγές που έκαναν) και έφεραν περισσότερο κόσμο στο έργο του. Με τόσους λοιπόν αξιόλογους κινηματογραφιστές που χρησιμοποιούν τον χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας και των κόμιξ ως πηγή έμπνευσης, δεν νομίζουμε πως αυτό το έκτρωμα ήταν το καλύτερο που μπορούσαν να κάνουν με έναν από τους πιο σημαντικούς χαρακτήρες του 20ου αιώνα.. Τέτοιες επιλογές και τέτοιες κινήσεις δείχνουν όχι μόνο ασχετοσύνη, αλλά και έλλειψη σεβασμού για ένα από τα θεμέλια της σύγχρονης λογοτεχνίας του φανταστικού.


Όπως είναι αναμενόμενο για έναν χαρακτήρα που έχει ιστορία αρκετών δεκαετιών και έχει εμφανιστεί σε πολλά μέσα, οι fan του Conan ποικίλλουν τόσο όσο και οι λαοί της Υβοριανής Εποχής. Έτσι, αρκετοί, ειδικά των παλαιότερων γενιών, έχουν εκφραστεί με δυσαρέσκεια γι αυτό το συσχετισμό του Conan (και του Sword & Sorcery) με το heavy metal. Βασικό επιχείρημά τους είναι πως οι metalheads έχουν πάρει μόνο την "επιφάνεια", δηλαδή την γραφική εικόνα που υπάρχει στο ευρύτερο κοινό για τον Conan, ότι είναι δηλαδή ένας ακατοίκητος μαντράχαλος με macho στάση και γούνινες πάνες που μουγκρίζει και σφάζει ότι βρει μπροστά του (αυτή την λανθασμένη εικόνα παρωδεί και ο Groo του Sergio Aragones ή ο Conan the Librarian). Λέγοντάς τα όμως αυτά, δείχνουν την ίδια τους την αμάθεια, καθώς λέγοντας πως οι metalheads ασχολούνται μόνο με αυτή την εικόνα του Conan, ταυτόχρονα υπονοούν πως το ίδιο το heavy metal αντιπροσωπεύει μόνο μια ακατοίκητη macho στάση, δηλαδή χορεύουν το χορό των στερεότυπων που υπάρχουν γι αυτή τη μουσική από τότε που άρχισε να συγκεντρώνει εχθρούς και να γίνεται ο "υπαίτιος για τα δεινά της κενωνίας". Δεν λέμε ότι τα στερεότυπα αυτά δεν ισχύουν ως ένα βαθμό σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά δείχνει αμάθεια να χαρακτηρίζεις ένα ολόκληρο σύνολο από μια μειοψηφία.

Από την άλλη υπήρξαν κάποιοι που υποστήριξαν με αξιόλογα επιχειρήματα πως η λογοτεχνία του Howard και το heavy metal μπορούν να ταυτιστούν. Ο μουσικός Howie Bentley (ιθύνων νους των Cauldron Born και των Briton Rites καθώς και ιδιοκτήτης του label Echoes of Crom) έγραψε ένα πολύ εμπεριστατωμένο άρθρο σχετικά με το θέμα "Robert E. Howard και Metal" και είπε πως αυτά που έγραφε ο Τεξανός πίσω στη δεκαετία του '20 ήταν heavy metal - απλά με μορφή λογοτεχνίας και όχι μουσικής. Αν λάβει κάποιος υπ'όψιν του και τον ποιητικό, ορμητικό λόγο του Howard (σε αντίθεση π.χ. με τον ακαδημαϊσμό ενός Tolkien), η άποψη αυτή δεν είναι τόσο παράξενη όσο ακούγεται. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ότι έγραψε ο Howard, το έγραψε νέος, καθώς έφυγε από τη ζωή στην ηλικία των μόλις 30 ετών. Τα γραπτά του, συνεχίζει ο Howie, είναι γεμάτα με την προσωπική του φιλοσοφία και γενναίες δόσεις οργής (της οργής ίσως ενός νέου που η φαντασία του ταξιδεύει στους ορίζοντες, αλλά το σώμα του είναι παγιδευμένο σε μια κωμόπολη στο Τέξας, θα προσθέταμε). Η φιλοσοφία του Howard εν ολίγοις είχε να κάνει με την αντιδιαστολή πολιτισμού και "βαρβαρότητας", με το ότι ο πολιτισμός είναι στην ουσία μια "πρόσοψη" που καλύπτει την βαρβαρότητα, η οποία αποτελεί την φυσική κατάσταση του ανθρώπου, και πως μοιραία έρχεται η στιγμή που ο πολιτισμός θα υποκύψει σε αυτήν.

Αυτό που θα μπορούσε να πει λίγο απλούστερα κάποιος άλλος είναι ότι ο Conan και οι χαρακτήρες του Howard, όπως και άλλοι χαρακτήρες της λογοτεχνίας ή της μυθολογίας π.χ. ο Thor και ο Siegfried, ή φυλές της ιστορίας όπως οι Vikings, δεν είναι αποκλειστικότητα του metal και κανενός είδους μουσικής, αλλά τυχαίνει να ταιριάζουν αισθητικά με αυτό, και έχουν αποτελέσει όχι μόνο πηγή έμπνευσης για κάποια αξιόλογα μουσικά έργα στο χώρο της μουσικής αυτής, αλλά βαθιές επιρροές της. Το ίδιο συμβαίνει και με διαφορετικά είδη τέχνης π.χ. με το έργο εικονογράφων όπως του Holler, του Dore, του Durer και άλλων, οι εικόνες των οποίων έχουν χρησιμοποιηθεί εύστοχα από metal συγκροτήματα.

Δεν μπορούμε όμως να μην αναφέρουμε επίσης πως ένα μέρος της "ιδεολογίας", ή καλύτερα του τρόπου σκέψης που χαρακτηρίζει το heavy metal, όπως η αίσθηση  ατομικής ελευθερίας και η έντονη έκφραση των συναισθημάτων (μην ξεχνάμε και τις "γιγάντιες μελαγχολίες και τις γιγάντιες ευθυμίες") ταυτίζονται με ορισμένα πράγματα που εκφράζουν οι χαρακτήρες του Howard, και ειδικά ο Κιμμέριος. Απόλυτη ταύτιση δεν μπορεί να γίνει, αλλά μια "σύνδεση" δεν παύει να υπάρχει.

Φυσικά, η πορεία του ίδου του heavy metal είναι συνδεδεμένη με το sword & sorcery - αρκεί να ρίξει κάποιος μια ματιά σε εξώφυλλα, ονόματα από συγκροτήματα και τίτλους δίσκων/κομματιών και, σε δεύτερο επίπεδο, αν προσέξει κάποιος την αισθητικη και το artwork πολλών από τα διάφορα fanzine, web-zine, forum και blog (όπως αυτό που διαβάζετε αυτή τη στιγμή, αν διαβάζετε βέβαια) που έχουν σχέση με το metal. Κάποια από τα πιο γνωστά ελληνικά blog είναι τίγκα στο επικό συναίσθημα.

Εδώ βάζουμε άνω τελεία, το πρώτο μέρος ήταν ουσιαστικά μια γενική επισκόπηση της ιστορίας του Conan, και επιστρέφουμε αύριο πιο αναλυτικά.

Κάνουμε ποδαρικό με βρισιές, αλλά δεν πειράζει. Ετοιμάζουμε για λίγο αργότερα μέσα στον μήνα ένα αφιέρωμα που ελπίζουμε να φανεί ενδιαφέρον σε κάποιους, αλλά στο μεταξύ έπεσε στην αντίληψή μας στο trailer μιας ταινίας rock που κατά τα φαινόμενα ΔΕΝ είναι για rockers. Ένας φίλος (ο οποίος παίζει Gran Turismo ακούγοντας Jimmy Hendrix και AC/DC) συνόψισε λέγοντας "Η ταινία δεν θα βλέπεται".

Το Rock of Ages είναι ένα ακόμη θεατρικό μιούζικαλ που γίνεται ταινία από το Hollywood η οποία θα κυκλοφορήσει μέσα στο '12. Καλά τα μιούζικαλ για όσους τα γουστάρουν, αλλά δεν μπορούμε να φανταστούμε την οποιαδήποτε σύγκλιση μεταξύ του κοινού των μουσικοχορευτικών παραγωγών του Broadway, και των rockers. Είναι σαν να βάζεις μερέντα στην πίτσα, ή πεπερόνι στο παγωτό. Ασύμβατα πράγματα. Δεν μπορείς να ακούσεις το "Not Gonna Take It" των Twisted Sister από ξανθές Αμερικανιδούλες που ούτε καν γνωρίζουν για την κατάσταση η οποία οδήγησε στη σύνθεσή του.

Δεν νομίζουμε πως το μεγαλύτερο ποσοστό από το κοινό που αγάπησε το μιούζικαλ γνώρισε στη συνέχεια τα αυθεντικά κομμάτια, και για να πούμε την αλήθεια, ίσως απέκτησε και την λάθος εικόνα γι αυτό που είναι και αντιπροσωπεύει η μουσική αυτή. Διαιώνιση των στερεότυπων, και άγιος ο Lemmy.

Δείτε το trailer (το οποίο κυκλοφόρησε στα μέσα του περασμένου Δεκέμβρη), και τα συμπεράσματα δικά σας. Πάντως ο Tom Cruise στο ρόλο του (glam) "μεταλλά" θα είναι θέαμα είτε απωθητικό, είτε χαβαλετζίδικο, ανάλογα πως θα το δεις.