Ο Robert E. Howard δεν θα μπορούσε ποτέ του να φανταστεί την εξέλιξη που θα είχε ο χαρακτήρας που δημιούργησε το 1932, και τον οποίο χρησιμοποίησε σε συνολικά 18 διηγήματα και μία νουβέλα. Ο πολεμιστής από την Κιμμερία δεν ήταν ο πρώτος του χαρακτήρας - ο επίσης βάρβαρος (αλλά πολύ διαφορετικός) Kull προϋπήρξε του Conan (και, μάλιστα, η πρώτη ιστορία με τον Conan που δημοσιεύτηκε ξεκίνησε να υπάρχει ως ιστορία του βασιλιά της Βαλούσια Kull), όπως και ο πουριτανός πολεμιστής, Solomon Kane. Ο Conan όμως ήταν ο πιο δημοφιλής, και με διαφορά. Όμως, παρά την επιτυχία και τη δημοτικότητα που απέκτησε ο Conan ήδη σε εκείνες τις πρώιμες εποχές του περιοδικού Weird Tales, τίποτα δεν έδειχνε ότι ο Howard έμελλε να γίνει ο πατέρας ενός ολόκληρου είδους στο χώρο του Φανταστικού (αυτού που ονομάστηκε Sword & Sorcery), όπως και τη λαίλαπα του marketing που θα μετέτρεπε σταδιακά τον Conan από χαρακτήρα της λογοτεχνίας σε "brand".

Εν μέρει υπεύθυνοι γι αυτό είναι οι συγγραφείς L. Sprague de Camp και Lin Karter (το πρώτο όνομα θα είναι γνωστό ακόμη και σε όσους έχουν απλά διαβάσει το κόμιξ όπου ο Conan γίνεται βασιλιάς της Aquilonia - πρόκειται για διασκευή νουβέλας των de Camp/ Karter) οι οποίοι τη δεκαετία του 1960 ταξινόμησαν και τοποθέτησαν "χρονολογικά" (κατά την δική τους κρίση) τις ιστορίες του R.E. Howard, συμπληρώνοντας τα "κενά" με καινούριες δικές τους, και στη συνέχεια τις επανέκδοσαν σε μια σειρά βιβλίων με τις εκδόσεις Lancer. Η κίνηση τους θεωρείται σήμερα αμφιλεγόμενη καθώς κάποιοι υποστηρίζουν πως έπρεπε να εκδόσουν ξεχωριστά εκείνες του Howard από τις δικές τους, και πως δεν έπρεπε να μετατρέψουν άλλες ιστορίες του Howard σε ιστορίες του Conan, καθώς το καθαρά δικό τους έργο θεωρείται μεν ψυχαγωγικό, δεν μπορεί όμως ούτε να σταθεί δίπλα στις δημιουργίες του Howard, και πολλές φορές αντιφάσκει με αυτές.

Βασικός υπεύθυνος επίσης είναι ο Frank Frazetta με τους εντυπωσιακούς πίνακες που δημιούργησε ως εξώφυλλα για κάποια από τα βιβλία αυτά (κάποιοι λένε πως το θρυλικό εξώφυλλο του Adventurer ήταν εκείνο που "πούλησε" το βιβλίο). Αν δει κάποιος τη μορφή που είχε ο Conan σε παλαιότερες απεικονίσεις, όπως στα αυθεντικά εξώφυλλα του Weird Tales ή τις εκδόσεις Gnome Press των 50s, δεν θα τον αναγνωρίσει. Ο Frazetta είναι υπεύθυνος για την χαίτη (κατά τα λεγόμενα ο de Camp διαφώνησε με αυτό), το άγριο βλέμμα (το οποίο βέβαια περιγράφει γλαφυρά ο Howard μέσα στις ιστορίες του) και την "βαρβαρική" φυσιογνωμία, στοιχεία τα οποία αργότερα μετέφερε στα comics o σπουδαίος εικονογράφος John Buscema. Την εποχή εκείνη (μιλάμε για τα μέσα των 60s) ως γνωστόν είχε εμφανιστεί το κίνημα των hippies, όπως και η αντικουλτούρα, και ένας από τους τρόπους που οι νέοι εξέφραζαν το αίσθημα αντίστασης και ελευθερίας ήταν το μακρί μαλλί. Η επιλογή του Frazetta να δώσει στον Conan μια εικόνα "συμβατή" με το πνεύμα της εποχής αποδείχτηκε όχι μόνο ιδιοφυής, αλλά και διαχρονική.

Η μεγάλη επιτυχία των Lancer στα 60s και στη συνέχεια των κόμιξ της Marvel στα 70s οδήγησε στη δημιουργία της ταινίας του 1982, όπως και σε μια ολόκληρη σειρά προϊόντων που έχουν σχέση με τον Κιμμέριο, συμπεριλαμβάνοντας άλλες δύο ταινίες (για το κάδο ανακύκλωσης), βιβλία γραμμένα από νεότερους συγγραφείς (τα περισσότερα από τα οποία θεωρούνται αναλώσιμα από τους "γνωρίζοντες") και τηλεοπτικές σειρές που είναι σκέτα σκουπίδια. Η τελευταία καλή κίνηση ήταν της Dark Horse, με κόμιξ εφάμιλλης ποιότητας με εκείνα της χρυσής εποχής των Roy Thomas και John Buscema, όπως και ένα αξιόλογο online RPG με τίτλο Age of Conan. Για τη περσινή ταινία θα βρίσουμε μετά.

Υπάρχει βέβαια μια μερίδα από σκληροπυρηνικούς "πιουρίστες" του Howard που θεωρούν ακόμη και τα καλά δείγματα της παραγωγής αυτής (όπως π.χ. το Savage Sword of Conan, που μεταφράστηκε στη χώρα μας από τη Κόμπρα Πρες) ως "ανάξια λόγου", ακόμη και εκείνοι πρέπει όμως να παραδεχτούν πως ο Conan της λογοτεχνίας χρειαζόταν την ώθηση που πήρε από εκείνον της ποπ κουλτούρας, και πως οι διάφοροι δημιουργοί που δούλεψαν στον Conan (όπως ο Buscema και ο Thomas στη Marvel και ο Truman της Dark Horse) κατανόησαν το σύμπαν του Howard. Πολύ απλά, χωρίς τον Φραζέτα, τα κόμιξ, και την πρώτη ταινία του Conan, ο Howard δεν θα είχε ούτε τους μισούς από τους αναγνώστες που έχει σήμερα. Η συνύπαρξη των "δύο" Conan, εκείνου της λογοτεχνίας με εκείνον της ποπ κουλτούρας θεωρείται από τους πιουρίστες αυτούς ως προβληματική, δεν είναι όμως λίγες οι φορές που ο δεύτερος παρέμεινε πιστός στο πνεύμα του πρώτου. Πολύ απλά, ο "λαϊκός" Conan οδήγησε σε αυτή την έκρηξη της δημοτικότητας του sword & sorcery και έφερε πολλούς νέους σε επαφή με τα γραπτά του Howard.

Με λίγη ενημέρωση ξεχωρίζεις τα διαμάντια από τα σκουπίδια, το πρόβλημα είναι όμως η εντελώς λανθασμένη εικόνα για τον Κιμμέριο που υπάρχει στο ευρύτερο κοινό, η οποία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό όχι τόσο στην ταινία του John Millius, όσο στο ανεκδιήγητο Conan the Destroyer (1984). Κάποιος μπορεί να ανιχνεύσει όλα τα λανθασμένα κλισέ για τον βάρβαρο σε αυτή τη ταινία που κυριολεκτικά καταστρέφει τον μύθο. Ένας γιγαντόσωμος λαδωμένος σφίχτης με γούνινο σώβρακο που γουρλώνει τα μάτια και μουγκρίζει ενώ κραδαίνει με ταχύτητα χελώνας τη σπάθα του; Αυτό δεν υπάρχει ούτε στις ιστορίες του Howard, ούτε στα καλύτερα από τα κόμιξ. Η γούνινη πάνα ήταν βέβαια ένα παλιότερο κλισέ για την απεικόνιση των "βάρβαρων" όπως δείχνουν και τα εξώφυλλα της Gnome Press, ο Millius όμως πολύ σοφά το απέφυγε, ντύνοντας τον χαρακτήρα της ταινίας του περίπου όπως φαίνονται οι "βάρβαροι" της Βόρειας Ευρώπης στην εποχή των Ρωμαίων. Δεν είναι τα σώβρακα μόνο το πρόβλημα βέβαια, παρά την συμμετοχή του Roy Thomas στο αρχικό (το τονίζουμε, το αρχικό) σενάριο, το Conan the Destroyer μοιάζει σαν ένα best of των πραγμάτων που ΔΕΝ είναι ο Conan.


Η πρώτη ταινία παραμένει ίσως η πιο σημαντική ιστορικά ταινία του Sword & Sorcery, και μια από τις πιο καλές. Όπως συνέβη με τα κόμιξ και το Batman του 1989, το Conan the Barbarian του 1982 ήταν η πρώτη φορά που ένα στούντιο, με την καθοδήγηση ενός κινηματογραφιστή με όραμα, πήρε ένα concept που μέχρι τότε θεωρούνταν από το ευρύτερο κοινό ως "τιποτένιο" (ή χαβαλετζίδικο), και δημιούργησε μια ταινία που έχει κάτι να πει. Οι ελευθερίες που πήρε η ταινία από τα έργα του Howard (ή ακόμη και από τις διασκευές σε κόμιξ) ήταν κάτι παραπάνω από μεγάλες, και ο Millius ήθελε στην ουσία να πει μια ιστορία ποτισμένη με την φιλοσοφία του Νίτσε, χρησιμοποιώντας ως όχημα τον Conan. Παρά τις σημαντικές αποκλίσεις, όμως, η ατμόσφαιρα της ταινίας μοιάζει να μεταφέρει κάτι από τον "πραγματικό" Conan, ενώ αναφορά σε γνωστές σκηνές που υπάρχουν στις ιστορίες (όπως την στάυρωση από το A Witch Shall Be Born) μπορεί να θεωρηθεί ως καλοδεχούμενη, παρά τα εντελώς διαφορετικά συμφραζόμενα στα οποία τοποθετήθηκαν. Ναι, ο Thulsa Doom έχει μόνο κατ'όνομα σχέση με τον χαρακτήρα του Howard (ο οποίος ήταν "κακός" σε ιστορίες του Kull, όχι του Conan), αλλά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως η ερμηνεία και παρουσία του James "Vader" Earl Jones ήταν επιβλητική.

Click to Enlarge

Ένα στοιχείο όμως της ταινίας που αληθινά την απογειώνει είναι η μουσική υπόκρουση από τον Βασίλη Πολυδούρη, και η επιλογή του πρέπει να πιστωθεί στον ίδιο το Millius. Πρόθεση του παραγωγού Dino De Laurentis ήταν ο πειραματισμός με ένα pop/rock soundtrack (όπως θα έκανε ο ίδιος αργότερα με το Dune), και δεν ξέρουμε αν αληθεύει αυτός ο "αστικός" μύθος για τους Manowar, πάντως ο Millius μαζί με τον παλιό συμφοιτητή του Βασίλη Πολυδούρη διαφώνησαν κάθετα και θεώρησαν πως η ταινία θα χρειαζόταν έναν "κλασικό" ήχο για να σταθεί. Η Ιστορία έδειξε πως ήταν απολύτως σωστοί, καθώς το έργο του Πολυδούρη είναι ένα μουσικό ποίημα που κυριολεκτικά κουβαλά την ταινία στης πλάτες του, και παράλληλα στέκει ως αυτόνομα άκουσμα, και αν ακούσετε προσεκτικά, θα δείτε ότι παραμένει μια από τις επιρροές του επικού Doom Metal (ακούστε το Darkness In Paradise των Candlemass).

Εδώ δεν πρέπει να παραλείψουμε και το Fire and Ice (1983), μια από τις πιο αξιόλογες ταινίες του είδους η οποία βασίστηκε σε έργα και concept του Frazetta. Άσχετα αν η ταινία δεν έχει άμεση σχέση με τους χαρακτήρες και τις ιστορίες του Howard, το ύφος, η ατμόσφαιρα, το "πνεύμα" της και η σκιαγράφηση του κεντρικού χαρακτήρα (μια μίξη του Batman με τον Conan, όπως εύστοχα ανέφερε κάποιος) την κάνουν να θεωρείται, ανεπίσημα, ως πνευματικό παιδί του σύμπαν που έπλασε ο σπουδαίος συγγραφέας.

Για το Conan the Destroyer δεν χρειάζεται να πούμε κάτι παραπάνω, ας δούμε όμως λίγο μια από τις μεγαλύτερες χαμένες ευκαιρίες όλων των εποχών, την ταινία που κυκλοφόρησε πέρσι. Θα πει κάποιος πως οι ταινίες δεν "μετράνε", δεν μπορούν να ακουμπήσουν τις αυθεντικές ιστορίες και τα κόμιξ. Όμως, όλοι ξέρουμε πως οι ταινίες, ως το πιο λαϊκό είδος ψυχαγωγίας, είναι εκείνες που καθορίζουν την αντίληψη του ευρύτερου κοινού για ένα θέμα. Ρώμη και μονομάχοι; Έχεις το Gladiator και το Rome του HBO. Lord of the Rings; O Peter Jackson τίμησε τα γραπτά του Tolkien αναλόγως (και όσοι ακόμη γκρινιάζουν για τις ανακρίβειες, ας δουν επιτέλους τη μεγαλύτερη εικόνα - τα βιβλία δεν χρειαζόταν τις ταινίες για να υπάρξουν, αλλά εκείνες είναι που επηρέασαν την άποψη της μάζας για αυτά). Κόμιξ; Από Batman και Spider-Man μέχρι X-Men, Iron-Man, Captain America, Thor, όλοι τιμήθηκαν αναλόγως με καλές ταινίες. Όσο κι αν γκρινιάζει ο Alan Moore, τα V For Vendetta και Watchmen σεβάστηκαν το έργο του (παρά τις αλλαγές που έκαναν) και έφεραν περισσότερο κόσμο στο έργο του. Με τόσους λοιπόν αξιόλογους κινηματογραφιστές που χρησιμοποιούν τον χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας και των κόμιξ ως πηγή έμπνευσης, δεν νομίζουμε πως αυτό το έκτρωμα ήταν το καλύτερο που μπορούσαν να κάνουν με έναν από τους πιο σημαντικούς χαρακτήρες του 20ου αιώνα.. Τέτοιες επιλογές και τέτοιες κινήσεις δείχνουν όχι μόνο ασχετοσύνη, αλλά και έλλειψη σεβασμού για ένα από τα θεμέλια της σύγχρονης λογοτεχνίας του φανταστικού.


Όπως είναι αναμενόμενο για έναν χαρακτήρα που έχει ιστορία αρκετών δεκαετιών και έχει εμφανιστεί σε πολλά μέσα, οι fan του Conan ποικίλλουν τόσο όσο και οι λαοί της Υβοριανής Εποχής. Έτσι, αρκετοί, ειδικά των παλαιότερων γενιών, έχουν εκφραστεί με δυσαρέσκεια γι αυτό το συσχετισμό του Conan (και του Sword & Sorcery) με το heavy metal. Βασικό επιχείρημά τους είναι πως οι metalheads έχουν πάρει μόνο την "επιφάνεια", δηλαδή την γραφική εικόνα που υπάρχει στο ευρύτερο κοινό για τον Conan, ότι είναι δηλαδή ένας ακατοίκητος μαντράχαλος με macho στάση και γούνινες πάνες που μουγκρίζει και σφάζει ότι βρει μπροστά του (αυτή την λανθασμένη εικόνα παρωδεί και ο Groo του Sergio Aragones ή ο Conan the Librarian). Λέγοντάς τα όμως αυτά, δείχνουν την ίδια τους την αμάθεια, καθώς λέγοντας πως οι metalheads ασχολούνται μόνο με αυτή την εικόνα του Conan, ταυτόχρονα υπονοούν πως το ίδιο το heavy metal αντιπροσωπεύει μόνο μια ακατοίκητη macho στάση, δηλαδή χορεύουν το χορό των στερεότυπων που υπάρχουν γι αυτή τη μουσική από τότε που άρχισε να συγκεντρώνει εχθρούς και να γίνεται ο "υπαίτιος για τα δεινά της κενωνίας". Δεν λέμε ότι τα στερεότυπα αυτά δεν ισχύουν ως ένα βαθμό σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά δείχνει αμάθεια να χαρακτηρίζεις ένα ολόκληρο σύνολο από μια μειοψηφία.

Από την άλλη υπήρξαν κάποιοι που υποστήριξαν με αξιόλογα επιχειρήματα πως η λογοτεχνία του Howard και το heavy metal μπορούν να ταυτιστούν. Ο μουσικός Howie Bentley (ιθύνων νους των Cauldron Born και των Briton Rites καθώς και ιδιοκτήτης του label Echoes of Crom) έγραψε ένα πολύ εμπεριστατωμένο άρθρο σχετικά με το θέμα "Robert E. Howard και Metal" και είπε πως αυτά που έγραφε ο Τεξανός πίσω στη δεκαετία του '20 ήταν heavy metal - απλά με μορφή λογοτεχνίας και όχι μουσικής. Αν λάβει κάποιος υπ'όψιν του και τον ποιητικό, ορμητικό λόγο του Howard (σε αντίθεση π.χ. με τον ακαδημαϊσμό ενός Tolkien), η άποψη αυτή δεν είναι τόσο παράξενη όσο ακούγεται. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ότι έγραψε ο Howard, το έγραψε νέος, καθώς έφυγε από τη ζωή στην ηλικία των μόλις 30 ετών. Τα γραπτά του, συνεχίζει ο Howie, είναι γεμάτα με την προσωπική του φιλοσοφία και γενναίες δόσεις οργής (της οργής ίσως ενός νέου που η φαντασία του ταξιδεύει στους ορίζοντες, αλλά το σώμα του είναι παγιδευμένο σε μια κωμόπολη στο Τέξας, θα προσθέταμε). Η φιλοσοφία του Howard εν ολίγοις είχε να κάνει με την αντιδιαστολή πολιτισμού και "βαρβαρότητας", με το ότι ο πολιτισμός είναι στην ουσία μια "πρόσοψη" που καλύπτει την βαρβαρότητα, η οποία αποτελεί την φυσική κατάσταση του ανθρώπου, και πως μοιραία έρχεται η στιγμή που ο πολιτισμός θα υποκύψει σε αυτήν.

Αυτό που θα μπορούσε να πει λίγο απλούστερα κάποιος άλλος είναι ότι ο Conan και οι χαρακτήρες του Howard, όπως και άλλοι χαρακτήρες της λογοτεχνίας ή της μυθολογίας π.χ. ο Thor και ο Siegfried, ή φυλές της ιστορίας όπως οι Vikings, δεν είναι αποκλειστικότητα του metal και κανενός είδους μουσικής, αλλά τυχαίνει να ταιριάζουν αισθητικά με αυτό, και έχουν αποτελέσει όχι μόνο πηγή έμπνευσης για κάποια αξιόλογα μουσικά έργα στο χώρο της μουσικής αυτής, αλλά βαθιές επιρροές της. Το ίδιο συμβαίνει και με διαφορετικά είδη τέχνης π.χ. με το έργο εικονογράφων όπως του Holler, του Dore, του Durer και άλλων, οι εικόνες των οποίων έχουν χρησιμοποιηθεί εύστοχα από metal συγκροτήματα.

Δεν μπορούμε όμως να μην αναφέρουμε επίσης πως ένα μέρος της "ιδεολογίας", ή καλύτερα του τρόπου σκέψης που χαρακτηρίζει το heavy metal, όπως η αίσθηση  ατομικής ελευθερίας και η έντονη έκφραση των συναισθημάτων (μην ξεχνάμε και τις "γιγάντιες μελαγχολίες και τις γιγάντιες ευθυμίες") ταυτίζονται με ορισμένα πράγματα που εκφράζουν οι χαρακτήρες του Howard, και ειδικά ο Κιμμέριος. Απόλυτη ταύτιση δεν μπορεί να γίνει, αλλά μια "σύνδεση" δεν παύει να υπάρχει.

Φυσικά, η πορεία του ίδου του heavy metal είναι συνδεδεμένη με το sword & sorcery - αρκεί να ρίξει κάποιος μια ματιά σε εξώφυλλα, ονόματα από συγκροτήματα και τίτλους δίσκων/κομματιών και, σε δεύτερο επίπεδο, αν προσέξει κάποιος την αισθητικη και το artwork πολλών από τα διάφορα fanzine, web-zine, forum και blog (όπως αυτό που διαβάζετε αυτή τη στιγμή, αν διαβάζετε βέβαια) που έχουν σχέση με το metal. Κάποια από τα πιο γνωστά ελληνικά blog είναι τίγκα στο επικό συναίσθημα.

Εδώ βάζουμε άνω τελεία, το πρώτο μέρος ήταν ουσιαστικά μια γενική επισκόπηση της ιστορίας του Conan, και επιστρέφουμε αύριο πιο αναλυτικά.